BADANIA MYKOLOGICZNE
(Wykrywanie grzybic)
CEL: poszukiwanie grzybów chorobotwórczych w materiale pobranym od chorego
PYTANIA:
- Jakie choroby powodowane są przez grzyby?
- W jakich warunkach grzyby chorobotwórcze atakują człowieka?
- Jak wykryć (rozpoznać) grzybice?
- Czy warto wykonywać w laboratorium badania diagnozujące grzybice?
ODPOWIEDZI:
Na pytanie 1
Jakie choroby powodowane są przez grzyby?
Grzybice powierzchniowe
- zakażenia błon śluzowych np.: kandydoza jamy ustnej, języka, zajady, kandydoza narządów płciowych mężczyzn i kobiet
- zakażenia skóry gładkiej. Np. :
- grzybice stóp, dłoni, przestrzeni międzypalcowych, pachwin powodowane przez dermatofity i grzyby drożdżakowe
- grzybice skóry powodowane przez grzyby z rodzaju Malassezia (łupież pstry, łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych)
- wyprzenie drożdżakowe fałdów skórnych i skóry przestrzeni międzypalcowych
- grzybica przewodu słuchowego zewnętrznego powodowana przez drożdżaki i grzyby pleśniowe najczęściej z rodzaju Aspergillus)
- grzybice skóry owłosionej i włosów. Np.:
- grzybica skóry głowy owłosionej i włosów (strzygąca, woszczynowa)
- grzybica skóry owłosionej twarzy (brody, policzków, nad górną wargą)
- grzybica oka – zakażenie rogówki
- dermatofitowe, pleśniakowe i drożdżakowe grzybice paznokci
Grzybice głębokie
- Zakażenia układowe i rozsiane – ciężkie, zagrażające życiu, głównie dotyczące ciężko chorych pacjentów z osłabioną odpornością
Alergie
- grzyby występujące w środowisku (Penicyllium, Cladosporium, Aspergillus, Acremonium, Alternaria) są alergenami i mogą powodować różne reakcje uczuleniowe u ludzi
Na pytanie 2
W jakich warunkach grzyby chorobotwórcze atakują człowieka?
Człowiek może zakażać się grzybami pochodzącymi ze środowiska zewnętrznego, od zwierząt i od ludzi.
- GRZYBY GEOFILNE – żyją w ziemi jako saprofity i mogą powodować zakażenia zarówno u zwierząt jak i u ludzi
- GRZYBY ZOOFILNE – wywołują zakażenia u zwierząt ale mogą być przekazywane na ludzi albo przez bezpośredni kontakt albo przez produkty zwierzęce
Do zakażenia grzybami odzwierzęcymi dochodzi najczęściej, gdy człowiek wtargnie do środowiska zwierzęcego:
- hodowla i transport zwierząt
- zwierzęta domowe ( psy, koty, chomiki itd.)
- biwakowanie, praca w środowisku bytowania zwierząt dzikich
- kontakt z surowymi produktami zwierzęcymi : mięso, kości niewyprawione skóry,
- jedzenie zanieczyszczonych lub półsurowych pokarmów np.: mleko , sery, mięso
- wdychanie powietrza z zarodnikami grzybów
3. GRZYBY ANTROPOFILNE – atakują zwierzęta rzadko; wywołują zakażenia u ludzi; przekazywane są z człowieka na człowieka przez bezpośredni kontakt albo za pośrednictwem przedmiotów – np. grzebień, ręcznik
Zakażenie grzybami ułatwiają:
1. Czynniki zależne od organizmu człowieka:
- zaburzenie złuszczania naskórka
- brak kwasów tłuszczowych lub ich nieprawidłowy skład
- nadmierna maceracja skóry spowodowana potliwością ( ubrania z tworzyw sztucznych zaburzających prawidłowy mikroklimat na skórze, niewygodne buty powodujące mikrourazy i urazy – np.: żołnierze, sportowcy)
- mikrourazy skóry i paznokci
- osłabiony organizm współistniejącymi chorobami, niedobory odporności komórkowej (AIDS)
- nagromadzenie zrogowaciałej warstwy skóry (martwe komórki)
- czynniki jatrogenne – kortykosteroidy, leki cytostatyczne, leki immunosupresyjne, antybiotykoterapia
2. Czynniki środowiskowe
- Wilgotne środowisko
- Ciepło
- Kontakt z chorymi zwierzętami
- Zwiększona migracja ludności np.: pobyt w ciepłych krajach
- Korzystanie z takich miejsc publicznych jak: baseny, siłownie, łaźnie, gabinety odnowy biologicznej, hotele(prysznice)
Grzybice chorobotwórcze występujące w Polsce wywoływane są głównie przez grzyby oportunistyczne, tzn. stanowiące zwykle normalną florę organizmu i atakujące człowieka osłabionego z różnych powodów.
Czynniki wpływające na rozwój grzybic:
- Wystąpienie choroby powodującej zaburzenie równowagi w organizmie i zaburzenie odporności
- zaburzenia metabolizmu:
- cukrzyca , nadczynność tarczycy, niedoczynność prztarczyc, niedomoga nadnerczy, niewydolność nerek, alkoholizm, otyłość
- AIDS i inne zakażenia wirusowe: cytomegalia, mononukleoza zakaźna, zakażenia powodowane przez wirusa opryszczki pospolitej (HSV)
- Zaburzenia krążenia
- Choroby skóry – rybia łuska, kolagenozy, atopia itp.
- Gruźlica
- Nowotwory
- Zaburzenia immunologiczne – nieprawidłowa liczba neutrofili w krwi obwodowej, niedobór mieloperoksydazy, defekty układu siateczkowo – śródbłonkowego, zaburzenia funkcji limfocytów T i jednojądrzastych fagocytów
- Ciąża, miesiączka, zmniejszony poziom estrogenów u kobiet po menopauzie,stosowanie środków antykoncepcyjnych – sprzyjają grzybicom miejscowym
- Leki
- antybiotyki o szerokim spektrum – zaburzenie równowagi we florze drobnoustrojowej organizmu
- leki immunosupresyjne – obniżenie odporności
- cytostatyki i radioterapia: uszkodzenie szpiku
- kortykosteroidy – działanie przeciwzapalne i immunosupresyjne
- tuberkulostatyki – kolonizacja jam gruźliczych przez grzyby pleśniowe
- Czynniki jatrogenne : badania kliniczne, respiratory, hemodializa, cewniki infuzyjne i pęcherzowe , zabiegi chirurgiczne
- Czynniki genetyczne: zwłaszcza defekty w zakresie odporności komórkowej
Na pytanie 3
Jak wykryć grzybice?
WYKRYWANIE GRZYBIC
Od powstania laboratorium, czyli od 1996 roku, jedną z głównych naszych specjalizacji jest diagnozowanie grzybic. Zatrudniamy fachowców z drugim stopniem specjalizacji z mikrobiologii lekarskiej, którzy oprócz wiedzy teoretycznej mają też wieloletnie doświadczenie.
W JAKI SPOSÓB DIAGNOZUJEMY GRZYBICE?
POWIERZCHNIOWE (MIEJSCOWE)
- MATERIAŁ DO BADANIA
- Wymazy z błon śluzowych układu oddechowego, pokarmowego, moczopłciowego,
- Wymazy ze zmian zapalnych na skórze,
- Zeskrobiny z suchych zmian na skórze,
- Włosy,
- Zeskrobiny z płytki paznokciowej
- POSIEWY (HODOWLA) NA PODŁOŻA zawierające odpowiednie składniki odżywcze pozwalające na wzrost wszystkich rodzajów grzybów chorobotwórczych.
CZAS OCZEKIWANIA na wyniki badań mykologicznych zależy od rodzaju grzybów:
– grzyby drożdżopodobne – do 5 dni
– grzyby pleśniowe – od 5 do 7 dni
– grzyby dermatofitowe – do 6 tygodni
- IDENTYFIKACJA GRZYBÓW
- Rozpoznawanie na podstawie cech morfologii kolonii (ocena makroskopowa), morfologii komórek (ocena mikroskopowa – przy użyciu różnych technik barwienia),
- (strzępki, filamenty, zarodniki, otoczki, struktury dodatkowe)
- Ocena biochemiczna wykorzystująca produkty metabolizmu grzybów
- OZNACZANIE LEKOWRAŻLIWOŚCI
GŁĘBOKIE (UKŁADOWE, NARZĄDOWE, ROZSIANE)
- MATERIAŁ DO BADAŃ
- Wymazy z gardła, nosa, ucha, oka,
- Plwocina, kał,
- Wymazy i ropa z ran głębokich,
- Wysięki, materiały z jam ciała, materiały biopsyjne
- Krew, płyn mózgowo- rdzeniowy
- Wymaz z pochwy, z cewki moczowej
- POSIEWY (HODOWLA) NA PODŁOŻA zawierające odpowiednie składniki odżywcze pozwalające na wzrost wszystkich rodzajów grzybów chorobotwórczych.
- IDENTYFIKACJA GRZYBÓW
- OZNACZANIE LEKOWRAŻLIWOŚCI
ALERGIE
Alergie na grzyby diagnozujemy w naszym laboratorium za pomocą testów alergicznych z krwi.
Więcej informacji na ten temat w zakładce – Testy alergiczne.
Na pytanie 4
Czy warto wykonywać w laboratorium badania diagnozujące grzybice
Występuje dużo chorób przypominających grzybice i odwrotnie – mogą występować grzybice przebiegające atypowo sugerując zupełnie inne choroby. Dochodzi wtedy często do złego rozpoznania i w konsekwencji do nieprawidłowego leczenia.
W takich przypadkach badanie mykologiczne jest bezwzględnie konieczne, ponieważ:
- skraca zdecydowanie czas leczenia
- eliminuje zatruwanie organizmu niepotrzebnymi lekami podawanymi w źle rozpoznanej chorobie bez badania laboratoryjnego
- w niektórych przypadkach jest jedynym sposobem na prawidłowe rozpoznanie choroby , bo stan kliniczny pacjenta może być mylący
- poza tym nie jest badaniem drogim i stać na nie każdego chorego, a korzyści z prawidłowego rozpoznania są niewspółmierne